Το Μυροβόλο νησί μας (ΧΙΟΣ)
ΕΒΡΑΙΟΙ
ΣΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ (1876-1911)
Τα σχολεία της Ορθόδοξης Κοινότητας
της Χίου, λόγω της υψηλής στάθμης της παρεχόμενης παιδείας, προσείλκυαν και παιδιά
Εβραίων (*).
Τα στοιχεία μας προέρχονται από τα
ακαταχώρητα της Βιβλιοθήκης Κοραή. Τα “Εισιτήρια”, με τα οποία εφοδιάζονταν οι
μαθητές και μαθήτριες, εκδίδονταν από τους Εφόρους έναντι πληρωμής των
διδάκτρων από τους εύπορους. Δωρεάν εισιτήρια παρέχονταν στους απόρους ή στους
ευνοημένους από κληροδοτήματα.
Για τα σχολικά έτη 1878-1879, 1891-1895,
1898-1903 και 1906-1910 δεν βρέθηκαν Εισιτήρια ή διέφυγαν της προσοχής μας,
λόγω της στενότητος του χώρου, στον οποίο φυλασσόταν σωρευμένο παντοειδές υλικό. Ενδεχομένως, στην
περίπτωση μελλοντικής έρευνας με καλλίτερες συνθήκες, να υπάρξουν περισσότερα
ευρήματα.
Η Ισραηλινή κοινότητα της Χίου προτιμούσε τα ορθόδοξα
σχολεία της Χίου, όπως φαίνεται στη συνέχεια, αλλά και από δημοσίευμα που
παρατίθεται:
“ Επιστέλουσιν ὑμῖν ἐκ Χίου ὑπό ὑμερομηνίαν
25/6 Ιανουαρίου΄
Πρό ὀλίγων ἡμερῶν ἐγένετο ἡ εἰς τό δημόσιον
ἑλληνικόν σχολεῖον εἰσαγωγή 8 Ἑβραιοπαίδων τῆς ἐγχωρίου κοινότητος,
ἐκπαιδευθησομένων δαπάναις τῆς Ἰσραηλινῆς ἑνώσεως. Τό θέαμα τῆς παρελάσεως
αὐτῶν ἐνδεδημένων ὁμοιόμορφον στολήν, ὁδηγουμένων ὑπό παιδαγωγοῦ τῶν σχολείων καί συνοδευομένων ὑφ΄ ἑνός προκρίτου
Χριστιανοῦ καί ἑνός τοιούτου Ἰουδαίου, εῖχέ τι τό συγκινητικόν καί εὐφρόσυνον!”.(ΝΕΟΛΟΓΟΣ
30/11 Ιαν. 1880-81 Αριθ. 3538, σ.2, στ.4)
Ερωτήματα δημιουργεί η αποχώρηση των
εβραιοπαίδων από τα σχολεία το 1905-1906. Όμως η φοίτησή τους επαναλαμβανεται
(άγνωστο πότε ελλείψει στοιχείων) σύφωνα με τα Εισιτήρια του 1910-1911.
Ο κατἀλογος που ακολουθεί προέρχεται
από την ανέκδοτη εργασία του Δημ. Μελαχροινούδη, με τίτλο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ.
Γράφτηκε στην Καλλιμασιά στις 18 Ιουλ
2011, για το Τμήμα Μηχανοργάνωσης του Δήμου Χίου.
® Δημήτρης Μελαχροινούδης
Δημήτρης Διον. ΜΕΛΑΧΡΟΙΝΟΥΔΗΣ
(*) Δεν υπάρχουν στη διάθεσή μας
στοιχεία για σχολές των άλλων Κοινοτήτων στη Χίο, και εάν σε αυτές φοιτούσαν
Εβραίοι.Μοναδική αναφορά από επιστολή του Εφόρου των Χίων στην
Κωνσταντινούπολη, Κων. Καραθεοδωρή προς τους Δημογεροντες της 31 Ιουλίου 1863:
“ Περί του Σαϊτ αχμέτ Εφένδη είχον
πρό τινος καιρού ομιλήση εις τον Υπουργόν της παιδείας, ως διδασκάλου εις το
ανεγερθησόμενον σχολείον εντός του Φρουρίου (Βιβλ. Κοραή Χειρ. 1398-3-32).
Πότε άρχισε τη λειτουργεία του δεν είναι γνωστό, αλλά οπωσδήποτε πριν το 1880
σύφωνα με δημοσίευμα της εφημ. ΝΕΟΛΟΓΟΣ (17/29 Ιαν. 1880, Αριθ. 3280, σ.2, στ.2
:
“ Αι τουρκικαί εφημερίδες γράφουσιν
ότι ο γενικός διοικητής του Αιγαίου εζήτησε παρά του υπουργείου της δημοσίας
εκπαιδεύσεως τρις καθηγητάς και μίαν διδασκάλισσαν διά τας τουρκικάς σχολάς,
αίτινες συνεστήθησαν πρότινος εν Χίω”.
“
Κατάλογος Εισιτηρίων Ευπόρων τε και Απόρων του έτους 1877-78”
Δωροθέου
[Φκιαρογιαννίδη] Ευπόρον
12/65
** Αβραάμ Ιουδά Ισάρι (**) Ο 1ος
αριθμός ο α/α καταλόγου και ο 2ος του Εισιτηρίου.
Γ. Βατάκη Ευπόρον
14/53 Ιακώβ Λέων (Ιουδαίος)
16/58 Μποχώρ Ζαχάρ (Ιουδαίος)
“Κατάλογος
Εισιτηρίων 1879-1880”
Ευπόρων μαθητών Βατάκη (Δημοτικού)
65/431 Ζαχάρ Μπαχάρ Ιούδα
66/432 Μπεν Βενγιάτ
67/433 Ζαχάρ Μπαχάρ Δαυϊδ
72/457 Νισήμ Ισάχαρ Γιούδα
Απόρων μαθητών Βατάκη
24/152 Μάρκος Νζιρ βελή
50/364 Τζελεμπή Χαμπήφ
51/365 Μωϋσής Παλόμπος
52/366 Βαρούχ Παλόμπος
53/367 Ιησούας Βενγιάτ
54/368 Μορένος Ακουέν
55/369 Τζελεμπή Αβαγιού
56/370 Ιάκωβος Ακουέν
Ευπόρων μαθητριών Ευθαλίας Γριμάλδη
83/434 Μαζαλτό Μπαχάρ Δαυϊδ
84/435 Νζόγια Μπενγιάτ
85/436 Βίδα Μβέζα
88/441-2
Μεριάν και Ρεφκά Αβραάμ Ζαχάρ
Απόρων μαθητριών Ευθαλίας Γριμάλδη
72/371 Ραχήλ Παλόμπο
73/372 Μελάγκα Παλόμπο
77/389 Ζωή Σουνχά Εβραία
“
Εισιτήρια του Σχολικού Έτους 1882-1883”
Δημοτικού Σχολείου Βουνακίου (Εύποροι)
14/315 Ζαχάρ Ιούδα
15/316 Σιών Μπεγκιάτ
“Μαθηταί
και Μαθήτριαι του σχολ. έτους 1886-1887
των Δημοσίων Σχολείων Χίου”
Παρθεναγωγείου Πόλεως (Εύποροι)
98/455 Διάνα Νισιήμ Χαζάν
(άποροι)
103/178
Ευτ. Χαϊμ
104/179
Ροζ Χαϊμ
“1890-1891 Εισιτήρια Μαθυτών και
Μαθητριών”
Δηνοτικού Σχολείου Βουνακίου
Εύποροι
44/495 Σολομών Σαλέμ
Άποροι
149/683
Γαμήλ Χαϊμ
Ε΄Αστικής Σχολής Πόλεως (Εύποροι)
9/190
Ζαχάρ Μωϋσής
“Μαθητολόγιον 1903-04 έως 1905-6”
Έτος σχολικόν 1903-1904
Δημοτικόν Σχολείον του Παλαιοκάστρου (Επί πληρωμή)
9/380 Μποχώρ
Σεμαγιάν Αβραάμ Μπεγιάτ = Γρ.
116,25
Μπενασέν
Έτος
σχολικόν 1905-1906
Προκαταρκτικόν τμήμα της Αης εν τη πόλει Αστικής Σχολής
Επί πληρωμή
92/541 Ισα. Αβρ. Ιουδα Γρ. 23,25 Απήλθε
Δωρεάν
91/984 Σαλ.
92/985 Νεσ. Νεφθ. Χαμπήρ Απήλθε
105/1113
Βαρ. Αβρ. Κουέν Απήλθε
113/1200
Ιωσ. Εφρ. Αλβος Απήλθε
114/1202
Λέων Ιακώβ Παλόμπο Απήλθε
115/1203
Ισα, Μωϋσ. Μπέζα Απήλθε
118/1208
Χαήρ Νεσ. Σαρακά Απήθε
119/1209
Ιωσ. Μωσέ Μπένζα Απήλθε
120/1214
Ροδ. Αβρ. Μπεγκιάτ Απήλθε
129/1253
…….. Αβρ. Κουέν
“Μαθητολόγιον του Σχολικού Έτους 1910-1911
Των
Ορθοδόξων Δημοτικών Σχολείων Χίου”
Προκαταρκτικόν τμήμα της Α΄εν τη πόλει Αστικής Σχολής (ή
Μητροπόλεως)
Επί
πληρωμή
40/237 Αβεδής Σίμων Δαβιτιάν*
Δωρεάν
24/656 Σολομών Αβραάμ Κοέν
43/675 Νισήμ
44/676 Ισαακ Νεφθά Χαμπίφ
46/678 Μωυσής Αβρα. Ιούδας
110/765 Ηλίας Αβραάμ Κοέν
153/1106
Δανιήλ Ιωσήφ Μεκασέ
165/1308
Χαϊμ Ιακώβ Παλὀμπος
Α΄Κεντρικόν Παρθεναγωγείον
Δωρεάν
89/…. Αλεξάν Σίμου Μεσδραχήμ
Β΄Κεντρικόν Δημοτικόν Παρθεναγωγείον
Δωρεάν
105/438 Μαίρη Ιωσήφ Μενασέ
147/1422 Ρεγκίνα Βαρούχ Παλόμπου
161/1688 Ανδρονίκη Ρουβ. Ισμιρλάν *
Ε΄Τάξις Αστικής Σχολής Μητροπόλεως
Επί
πληρωμή
14/236 Δαυϊδ Σίμων Δαβονιάν *
Δωρεάν
27/632 Σαμουήλ Αβρ. Ιούδας
Στ΄Τάξις Αστικής Σχολής Μητροπόλεως
Δωρεάν
10/562 Λεών Ιακώβ Παλόμπος
(*)
Πιθανόν μη Εβραϊκής καταγωγής