ΣΤΗ ΜΝΉΜΗ ΙΩΆΝΝΗ ΑΥΓΟΥΣΤΗ

 Χίος, Ανατολή στο Κοντάρι, 3.5.17.

Στην πολύπλευρη προσωπικότητα και το μεγάλο έργο του ιατρού και συγγραφέα Ιωάννη Αυγουστή, έγιναν ήδη εκτενείς αναφορές. Αντί άλλων λόγων θα ήθελα να καταθέσω στη μνήμη του «τον Πρόλογο» που μου ανέθεσε να γράψω για τη δεύτερη έκδοση που ετοίμαζε για το βιβλίο «Ιατρική του Ομήρου», ως μία ένδειξη του σημαντικού συγγραφικού του έργου.

             

                       ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

«Η οικουμένη σε όλη την πνευματική της πορεία υποκλίνεται μπροστά στον ποιητή των ποιητών, τον θείο Όμηρο, που όχι μόνο τὴν Ἑλλάδα πεπαίδευκεν, αλλά ολόκληρο τον κόσμο. Το έργο του, μεγαλειώδες και ανεπανάληπτο, αγγίζει κάθε τομέα, αφού πάντα εἰπὼν καὶ πάντα νοήσας Χῖος Ὅμηρος. Επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων βρίσκουν τις απαρχές των ερευνών τους στον ακατάλυτο θησαυρό των ομηρικών ποιημάτων και χιλιάδες μελέτες έχουν ως αντικείμενό τους τα αθάνατα έπη του. Ανεξάντλητο το πεδίο παρέχει στοιχεία και για νέες λαμπρές έρευνες με εκπληκτική εξειδίκευση, όπως αυτή η θαυμαστή εργασία, η Ιατρική του Ομήρου, των ιατρών Καθηγ. Ι. Ν. Αυγουστή και Κ. Γ. Παπαδοπούλου, που επάξια έθεσε υπό την αιγίδα της η Ελληνική Εταιρεία Ιατρών Λογοτεχνών

Η σχέση του Ομήρου με την ιατρική είχε επισημανθεί από παλιά και πολλά γράφτηκαν για τον Όμηρο-ιατρό. Τούτο όμως το βιβλίο αποτελεί μία εμπεριστατωμένη μελέτη για όλα όσα στα ομηρικά ποιήματα σχετίζονται με ανατομία, τραυματολογία, χειρουργική, νοσολογία, διατροφολογία, θεραπευτική, με την ιατρική και τη φαρμακολογία εν γένει.

Βαθείς γνώστες των ομηρικών επών οι συγγραφείς, με αγαστή συνεργασία και επιτυχή αλληλοσυμπλήρωση, εκτός από την κατατοπιστική εισαγωγή για το βίο και το έργο του ποιητή, τις απαραίτητες ιστορικές πληροφορίες, τις στοχαστικές παρεκβάσεις και τα εντυπωσιακά παραθέματα, εστιάζοντας στο δικό τους θέμα, έσκυψαν με σεβασμό στα ομηρικά κείμενα και με παρατηρητικότητα αξιοθαύμαστη, υπομονή ανεξάντλητη και γνώση εκπληκτική, αναζήτησαν και εντόπισαν όλους τους στίχους που αναφέρονται σε ιατρούς, που παρουσιάζουν ασθένειες σώματος και ψυχής, που περιγράφουν τραυματισμούς, που δηλώνουν συμπτώματα, που εμβαθύνουν σε ανατομικές λεπτομέρειες, που εκθέτουν απλές και πολύπλοκες θεραπευτικές επεμβάσεις, που προλέγουν συνέπειες, που εκφράζουν σταδιακές οργανικές αλλαγές, που διηγούνται ιάσεις ή που δείχνουν την πορεία προς το αναπόφευκτο.

Παρόντες ο θεός ιατρός των Αχαιών, ο Ασκληπιός, και οι γιοι του Μαχάων και Ποδαλείριος, οι στρατηγοί ιατροί του ελληνικού στρατοπέδου, ισόθεοι και σεβαστοί, που εντυπωσιάζουν με τα μυστικά της ιαματικής τους τέχνης. Παρόντες και οι εμπειρικοί θεραπευτές με την πρακτική τους γνώση και τις άμεσες πρώτες βοήθειες, παρόντες και οι μάγοι με την ανεξήγητη δράση τους, παρόντες και οι θεοί με την άνωθεν σωτήρια παρεμβατική τους δύναμη. Ποίημα-ποίημα, ραψωδία-ραψωδία, στίχο-στίχο εντοπίζονται, καταγράφονται, σχολιάζονται οι αναφορές, όπως όμως μόνο γιατροί με παράλληλη βαθειά φιλολογική παιδεία θα μπορούσαν να πράξουν, ξεπερνώντας τις μεγάλες δυσκολίες, με τεράστια δαπάνη χρόνου και δυνάμεων σώματος, πνεύματος και ψυχής.

Συγκεντρώνονται έτσι πρώτα από την Ιλιάδα 184 περιστατικά και ύστερα από την Οδύσσεια άλλα 36, όπου περιγράφονται και αντιμετωπίζονται αρρώστιες και βάσανα, κυρίως όμως τραύματα, εξ επαφής ή από απόσταση, επιπόλαια ή βαριά, που ο πόλεμος, ο φοβερός και ανελέητος, με την άγρια σκληρότητά του και την εκδικητική μανία του προκαλεί. Παρουσιάζονται ιατρικές περιποιήσεις, από απλές περιδέσεις πληγών μέχρι καίριες χειρουργικές επεμβάσεις, αντιμετωπίζονται μολύνσεις, γιατρεύονται σωματικές αρρώστιες, θεραπεύονται ασθένειες ψυχών. Εκφράζονται οι συναισθηματικές εκδηλώσεις ανθρώπων που πάσχουν ή βιώνουν την πορεία προς το μοιραίο, αλλά και συντρόφων που γίνονται μάρτυρες τραυμάτων και ακρωτηριασμών, θανάτων ακαριαίων ή βασανιστικά αργών. Παρελαύνουν φάρμακα και δηλητήρια, βότανα και αντίδοτα, με ιδιότητες αναλγητικές και αναισθητικές, αντιφλεγμονώδεις και απολυμαντικές, αντικαταθλιπτικές και ψευδαισθησιογόνες.

Πέρα όμως από την παράθεση των ομηρικών στίχων και τη νεοελληνική τους απόδοση, στον ελεύθερο σχολιασμό που ακολουθεί την κάθε περίπτωση, με γλώσσα ρέουσα και κατανοητή, τα άκρως επιστημονικά ιατρικά θέματα αποδίδονται κοσμημένα διακριτικά με λογοτεχνική γραφή και συμπληρωμένα αριστοτεχνικά με βαθύ στοχασμό. Εκφράζονται ιστορικές αναδρομές και αναγωγές στο σήμερα, σκέψεις και πληροφορίες για τον πόλεμο και τις τεχνικές του, για τους ήρωες και τα ιδεώδη τους, για τις ανθρώπινες αξίες και τις κοινωνικές επιταγές, πρωτίστως για τον ἰητρὸ, ἄνδρα πολλῶν ἀντάξιο ἄλλων, αλλά και για την ανθρώπινη μοίρα και για το θάνατο, που σε κάθε πάλη στα μαρμαρένια αλώνια βγαίνει θριαμβευτής.

Ο Όμηρος, ο θείος και ανεξάντλητος, έδωσε την αφορμή για την έρευνα και οι ερευνητές ιατροί, ο Ιωάννης Αυγουστής, συνεχιστής της μακράς παράδοσης των λαμπρών Χίων ιατροφιλοσόφων, και ο άξιος συνεργάτης του Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, με την παράθεση των ομηρικών χωρίων και το σχολιασμό τους έδωσαν την απόλαυση της γνώσης αλλά και την αφορμή για στοχασμό στο μεγαλειώδες και φοβερό θέμα της ανθρώπινης ύπαρξης, που ανέκαθεν όχι μόνο γνωρίζει το βέβαιο τέλος, αλλά και που τη μαστίζουν ασθένειες, την κατατρύχουν τραυματισμοί, τη βασανίζουν οι σταδιακές εξασθενίσεις. Κυρίαρχα στα ομηρικά ποιήματα το μεγαλείο και η τραγικότητα του ανθρώπου και βαθύς ο προβληματισμός για την παρουσία των νόσων και το μυστήριο του θανάτου. Όμως, και αν το τραγικό πεπρωμένο είναι αναπόφευκτο, πάντα υπάρχει η ελπίδα και είναι διαρκής η προσπάθεια για την ανακούφιση από τον πόνο, για την περίθαλψη των τραυμάτων, για την ίαση των ασθενειών, για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, για τη διατήρηση της υγείας, που είναι από τα πρώτα και κύρια ζητούμενα στη ζωή του. Υπέρτατο αγαθό η πραΰγελος Ὑγιεία, η λιπαρόμματη μήτηρ ὑψίστων θρόνων, όπως λαμπρά την ύμνησε ένας άλλος Χιώτης, ο αρχαίος Λυκήμνιος, καταλήγοντας στη διαχρονική διαπίστωση: Σέθεν δὲ χωρὶς οὔ τις εὐδαίμων ἔφυ».

Αθηνά Κ. Ζαχαρού-Λουτράρη