«ΤΑ ΖΩΝΤΑΝΑ ΒΙΒΛΙΑ»

12-12-2018

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Μανώλη Φύσσα «Τα ζωντανά βιβλία»

Αν και δεν είμαι υπέρ του να ανεβάζουμε το καθετί στο διαδίκτυο και παρότι πιστεύω πως καμιά φωτογραφία και κανένα γραπτό κείμενο δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φυσική μας παρουσία σε μια εκδήλωση, επειδή αρκετοί άνθρωποι με παρακάλεσαν να ανεβάσω το κείμενο της παρουσίασης του βιβλίου του Μανώλη Φύσσα, "Τα ζωντανά βιβλία", το παραθέτω εδώ και όποιος δεν βαριέται τις μακροσκελείς αναρτήσεις, μπορεί, αν θέλει, να του ρίξει μια ματιά. Ευχαριστώ και πάλι πρώτα το συγγραφέα, έπειτα όλους τους φίλους που γέμισαν ασφυκτικά την "Οδύσσεια" και όσους είπαν ή έγραψαν μια καλή κουβέντα για εκείνη τη βραδιά. Να είμαστε όλοι καλά, να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν, γιατί αυτά δίνουν και νόημα στη ζωή, τελικά. Υ.Γ. Από όλες τις εικόνες που δείξαμε στην εκδήλωση, κρατάω την πρώτη (ΑΓΑΠΩ), γιατί χωρίς αυτό το ρήμα, κανένα από τα υπόλοιπα δεν θα είχε, ίσως, λόγο ύπαρξης .

Δέσποινα Γέμελου.

Καλησπέρα σας.
Ο Μανώλης Φύσσας, για όσους τον γνωρίζουν, είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Αλλά και για όσους δεν τον γνωρίζουν, όσο να πεις, η φυσιογνωμία του δεν περνάει απαρατήρητη. Το βιβλίο του είναι κι αυτό ιδιαίτερο και μόνο στον τίτλο να σταθεί κανείς. Έπρεπε λοιπόν και η παρουσίαση του βιβλίου του να είναι ή να γίνει, κάπως ιδιαίτερη απόψε. Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη μόλις μου πρότεινε, και πολύ τον ευχαριστώ, να συμμετέχω σε αυτή τη δημόσια παρουσίαση των διηγημάτων του. Κι αφού το κλωθογύρισα λίγο στο μυαλό μου, σκέφτηκα να ονομάσω τη σημερινή βιβλιοπαρουσίαση-αφού είπαμε πως θέλουμε να την κάνουμε ιδιαίτερη- «Τα 10 ρήματα του Μανώλη».
• Γιατί 10; Εύκολο. Γιατί τόσες είναι οι ιστορίες του.
• Γιατί του Μανώλη; Γιατί, σκέφτηκα, διαβάζοντας το βιβλίο, πως ο κάθε ήρωας των διηγημάτων του δεν είναι παρά μια πλευρά από το χαρακτήρα του ίδιου του συγγραφέα.

Ο μαστρο-Μανώλης, δηλαδή, δεν διάλεξε δέκα τυχαίους ανθρώπους από τους εκατοντάδες που έχει γνωρίσει στη ζωή του μέχρι τώρα για να πλάσει τις ιστορίες του. Το ένστικτό μου λέει ότι επέλεξε να φέρει στο φως τους συγκεκριμένους ανθρώπους, ακριβώς γιατί μέσα στον «άγνωστο», στον «ξένο», στον «απέναντι άλλον» διέκρινε τον ίδιο, ένα στοιχείο από τη δική του προσωπικότητα, από τη δική του ψυχή. Ίσως για αυτό το λόγο, όλες του οι αφηγήσεις είναι ομοδιηγητικές, με τον ίδιο να συμμετέχει στα γεγονότα, όχι ως απλώς παρατηρητής, αλλά πάντοτε ως εμπλεκόμενος. Και πάλι για τον ίδιο λόγο ονομάζει τις ιστορίες του στον πρόλογο του βιβλίου «χρονογραφήματα καρδιάς». Εννοεί «της δικής του καρδιάς».
• Και γιατί ρήματα; Γιατί δεν θα μπορούσα να περιγράψω τις ανθρώπινες υπάρξεις του βιβλίου του με στάσιμα ουσιαστικά, άκλιτα επιρρήματα ή λειψές προθέσεις.  

         

Οι άνθρωποι μοιάζουν με τα ρήματα:
Οι άνθρωποι, όπως και τα ρήματα έχουν φωνή. Άλλοτε ενεργητική, δυνατή και ορμητική, όπως του θαρραλέου καπετάνιου του βιβλίου κι άλλοτε παθητική, αλλά όχι υποταγμένη, σαν των κοριτσιών στο φτηνό μπαρ του Μαρακάιμπο. 

Οι άνθρωποι, όπως και τα ρήματα, έχουν διάθεση-ασφαλώς με άλλη έννοια στη γραμματική-, όμως οι διαθέσεις των ηρώων του Μανὠλη, αλλά και του ίδιου, μεταβάλλονται σε κάθε ιστορία και κυμαίνονται από τη νοσταλγία και τη μελαγχολία μέχρι τη χαρά του πηγαίου έρωτα και τη μαγεία της συντροφικότητας με γνωστούς στο καράβι, αλλά και με άγνωστους στο λιμάνι. Από τη συγκίνηση ως το γοερό κλάμα κι απ’ το μειδίαμα ως το γάργαρο γέλιο. 

Οι άνθρωποι, όπως και τα ρήματα, έχουν χρόνους. Οι ιστορίες του Μανώλη μπορεί να ανήκουν πια στο παρελθόν, όμως σε πολλές ο συγγραφέας δίνει τις προεκτάσεις τους στο σήμερα, ενώ σε άλλες προβλέπει τις μελλοντικές εξελίξεις. Με αφορμή, για παράδειγμα, τον καταστροφικό σεισμό στην Αϊτή, έρχεται στο μυαλό του η ιστορία με τους νεκρούς εργάτες στα αμπάρια και αυτή την εικόνα προεκτείνει στο μέλλον, αναζητώντας τη συμπόνια και την ανθρωπιά μας σε κάθε μελλοντικό πλήγμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Οι άνθρωποι, όπως και τα ρήματα, έχουν πρόσωπο και αριθμό. Οι ήρωες του Μανώλη δεν είναι απρόσωποι, είναι υπαρκτοί και υποψιάζομαι καθόλου ή σχεδόν καθόλου «πειραγμένοι» από το συγγραφέα, προκειμένου να εντυπωσιάσει ή να τους προσαρμόσει στην πλοκή της ιστορίας του. Στόχος του, θαρρώ, δεν ήταν να παρουσιάσει άτρωτους, εξιδανικευμένους ήρωες, αλλά απλούς καθημερινούς ανθρώπους, συχνά περιθωριακούς ή απαρατήρητους για τους πολλούς, που όμως δεν ξέφυγαν από τη διεισδυτική ματιά του ανθρώπου που βρίσκει αφορμές για να φιλοσοφεί τη ζωή, παρατηρώντας, με κοινωνιολογικό ενδιαφέρον τον κόσμο γύρω του.
Και αφού σας εξήγησα γιατί παρομοιάζω τους ήρωες του Μανώλη (και μαζί μ’ εκείνους και τον ίδιο) με ρήματα, πάμε να δούμε ποια είναι αυτά τα δέκα ρήματα του Μανώλη και να συνθέσουμε μέσα από αυτά το χαρακτήρα -ή έστω ένα κομμάτι του χαρακτήρα και της ιδιοσυγκρασίας- του συγγραφέα μας.

Ρήμα 

1ο: ΑΓΑΠΩ.                                                                                    

Στην ιστορία με το κόκκινο μαντήλι, «ο Μανόλο ο Γριέγο» ερωτεύεται με μιαν εφηβική αγάπη την Καρολίνα με το αγέρωχο βλέμμα, την Περουβιανή που μιλά για ελευθερία, δημοκρατία και ανθρωπιά. Την Καρολίνα που χάνει τον αδελφό της σε μια εξέγερση εναντίον του τυραννικού καθεστώτος, αλλά που μαθαίνει τον συγγραφέα πως « η μόνη αυλή που χωράει την αγάπη είναι η ελευθερία»

Ρήμα 2ο :                                                                                        

ΒΟΗΘΩ. Η ευαισθησία του Μανώλη αντικατοπτρίζεται στον καπετάνιο της δεύτερης ιστορίας του, που πασχίζει να ελευθερώσει ένα πληγωμένο άλμπατρος από την κουβέρτα του καραβιού. Μέσα στο αθώο και άκακο βλέμμα του γιγαντιαίου αυτού πλάσματος, μας καλεί, όχι μόνο να δούμε, αλλά και να χαϊδέψουμε, ένα από τα πολλά πρόσωπα του ίδιου του Θεού.

Ρήμα 3ο:                                                                                          

ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ. Στην αναλγησία του ναυλωτή στο Μπαγκλαντές που βλέπει τους εργάτες των αμπαριών σαν πιόνια, σαν μυρμήγκια, που «δε χάλασε κι ο κόσμος αν πατηθούν μερικά», ο συγγραφέας, μέσα από τον ήρωα της τρίτης ιστορίας του, προτάσσει την ανθρωπιά και την καλοσύνη, όχι με το περιτύλιγμα της κούφιας φιλανθρωπίας, αλλά με την ανιδιοτελή αγάπη προς το συνάνθρωπο και την υπεράσπιση της αξιοπρέπειάς του.

Ρήμα 4ο :                                                                                    

ΑΓΚΑΛΙΑΖΩ. Και ταυτόχρονα επικοινωνώ. Εδώ ο συγγραφέας κάνει έναν τολμηρό, αλλά αληθινό παραλληλισμό, παρομοιάζοντας την εσωτερική μοναξιά του ναυτικού, που του λείπει η ζεστασιά της οικογενειακής θαλπωρής, με τη μοναξιά των γυναικών ενός φτηνού μπαρ της Βενεζουέλας. Σε δεύτερο επίπεδο προσομοιάζει το ανθρώπινο υπαρξιακό δράμα με τη θάλασσα, η οποία συμβολίζει την προσωπική αλήθεια του καθενός μας. 

Ρήμα 5ο:                                                                                  

ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΙ. Δεν είναι τυχαίο που το «μοιράζομαι» έλαχε στα μισά του βιβλίου. Η 5η ιστορία είναι ένα μοίρασμα συναισθημάτων, με αποκορύφωμα την από κοινού ψαλμωδία ορθόδοξων και καθολικών χριστουγεννιάτικων ύμνων σε μα εκκλησία του Μπουένος Άιρες. Απόδειξη ότι η μουσική είναι «para todos», δηλαδή για όλους. Ή, όπως λέει ο συγγραφέας «όταν οι άνθρωποι τραγουδούν μαζί, τότε ψηλώνει, παίρνει μπόι ο άνθρωπος που έχουμε μέσα μας». [Απόσπασμα από αυτή την ιστορία θα μας διαβάσει η κ. Ελευθερία Λυκοπάντη]

Ρήμα 6ο : 

ΤΟΛΜΩ. Αυτό είναι το ρήμα που χαρακτηρίζει τον καπετάν Μιχάλη της 6ης ιστορίας, που σαν τον συνονόματο του, του Καζαντζάκη, δεν διστάζει να υψώσει το ανάστημα του, αυτός, ένας άσημος Έλληνας πλοίαρχος, όπως αυτοαποκαλείται, μπροστά στις παράλογες διαταγές κοτζάμ αντιναυάρχου του νατοϊκού στόλου.

Ρήμα 7ο :                                                                                           ΓΕΛΩ. Ο Μανώλης Φύσσας είναι ένας μονίμως γελαστός άνθρωπος. Έχει το φλεγματικό καρδαμυλίτικο χιούμορ και το αυθόρμητο εκκωφαντικό γέλιο των αυθεντικών ανθρώπων. Γελούμε λοιπόν κι εμείς στην 7η ιστορία με τη θεοσεβή κυρα-Βαγγέλα και την αντίδρασή της μπροστά στον οίστρο του αντικομμουνιστή μητροπολίτη. Αυτή την ιστορία θα μας διαβάσει τώρα ο Κώστας Ζαφείρης.

Ρήμα 8ο:                                                                                 

ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΜΑΙ. Ο ανθρωπιστής ελληνιστής που οργανώνει μια ανθρωπιστική αποστολή τροφίμων και φαρμάκων στο Μπαγκλαντές δολοφονείται από εκείνους που εμπιστεύτηκε και ευεργέτησε. Όμως αυτό κλονίζει την πίστη μας στη ανθρωπιά; Καταρρίπτει την πεποίθησή μας ότι οι άνθρωποι οφείλουν να είναι άνθρωποι; Όπως λέει κι ο συγγραφέας, εδώ «ακολουθεί μακρά σιωπή». Ας το σκεφτεί ο καθένας μόνος του.

Ρήμα 9ο :                                                                                        

ΤΡΑΓΟΥΔΩ. Ο μαστρο-Μανώλης έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική. Ψάλλει, τραγουδά και παίζει διάφορα μουσικά όργανα. Γι΄αυτό και έλκεται από τον αυτοεξόριστο στη Βραζιλία Κρητικό, με τη λεβέντικη κι απροσκύνητη καρδιά, που κλαίει όταν ακούει Έλληνες να τραγουδούν: «Ψάχνω, γυρεύω, ερευνώ, ρωτώ, ζητώ, κοιτάζω, πού θα το βρω το φάρμακο να μην αναστενάζω». Γεμάτο ρήματα κι αυτό το τραγούδι. Τυχαίο; Αυτή την ιδιαίτερη ιστορία με τον παράξενο τίτλο «Ο Στέλιος, ο Στέλιος, ο Στέλιος, ο Στέλιος», θα μας διαβάσει ο Κώστας Ζαφείρης.

Τελευταίο ρήμα, τελευταία ιστορία. Ρήμα 10ο : ΘΥΜΑΜΑΙ. Φαίνεται πως οι άνθρωποι που μένουν ακλόνητοι στα ιδανικά και τις αξίες τους αγγίζουν ιδιαίτερα το συγγραφέα, -ίσως γιατί σπανίζουν πια; ποιος ξέρει;- γι αυτό και η τελευταία ιστορία του μιλά για έναν αντιστασιακό, κυνηγημένο στον Εμφύλιο, που επιστρέφει μετά από μισό αιώνα στην πατρίδα του, όντας όμως πια μοιρασμένος ανάμεσα σε δυο πατρίδες. Σ΄αυτό τον πρόσφυγα ο συγγραφέας, όπως υποστήριξα και στην αρχή, βλέπει ένα κομμάτι του εαυτού του, αφού κι ο ίδιος, λόγω επαγγέλματος, μοιράζεται σε δυο κόσμους. Δεν ξέρω αν είναι πιο δυστυχισμένος ο πρόσφυγας ή ο συγγραφέας όταν εξομολογείται: «κι εμείς οι ναυτικοί σε κάθε φευγιό σκοτώνουμε τη καρδιά μας».

Όπως μου είπε ο ίδιος ο μαστρο-Μανώλης, υπάρχουν ακόμα δυο διηγήματα, που έψαχνε και δεν τα ‘βρισκε και τα βρήκε μόνο αφού είχε τυπωθεί το βιβλίο. Ούτε αυτό είναι τυχαίο. Γιατί στην ψυχή μας υπάρχουν «διηγήματα» που η μοίρα ορίζει να κρατάμε φυλαγμένα μόνο για τον εαυτό μας. Ίσως πάλι είναι τα κομμάτια εκείνα του εαυτού μας που και οι ίδιοι φοβόμαστε ν’ αντικρίσουμε. Όταν ήρθε να με βρει και να μου προτείνει να παρουσιάσω το βιβλίο του, μού είπε: «Δεσποινάκι, εμείς οι ναυτικοί βλέπομε πάντα έναν ορίζοντα. Στο δικό μου ορίζοντα τοποθετώ διάφορα «πράγματα» (έτσι τα είπε) και μετά όλα αυτά μαζί συνθέτουν μια «δίνη» και κάτι γεννιέται. Λοιπόν, σ΄αυτό τον ορίζοντα ο Μανώλης Φύσσας τοποθέτησε και τους ανθρώπους που γνώρισε, τα ζωντανά βιβλία της ψυχής του, τοποθέτησε και τον εαυτό του και μέσα από τη δίνη που όλα αυτά δημιούργησαν, πλάστηκε τούτο εδώ το βιβλιαράκι, που όσο το διαβάζεις εξακολουθεί να σου «δίνει». 

Σας είπα στην αρχή πως ήθελα να είναι ιδιαίτερη αυτή η παρουσίαση, όπως ιδιαίτερο θεωρώ πως είναι το βιβλίο. Σας μίλησα λοιπόν για 10 ρήματα που αντιστοιχούν σε αυτά τα 10 διηγήματα και ταυτόχρονα μας αποκαλύπτουν κομμάτια από την προσωπικότητα του δημιουργού τους. Κάτω από το τραπέζι που κάθεστε υπάρχει ένα χαρτάκι. Ένα χαρτάκι με κάποιο από αυτά τα ρήματα που αναφέραμε σήμερα. Βρείτε το χαρτάκι σας και αποφασίστε να κάνετε πράξη, ει δυνατόν στο διηνεκές, αυτό που σας όρισε η τύχη απόψε: Αγαπήστε, βοηθήστε, νοιαστείτε, αγκαλιάστε, μοιραστείτε, τολμήστε, γελάστε, εμπιστευτείτε, τραγουδήστε και εν τέλει θυμηθείτε…θυμηθείτε τα δικά σας «ζωντανά βιβλία», δηλαδή τους ανθρώπους εκείνους που γνωρίσατε τυχαία, αλλά έχετε κρατήσει για πάντα ζωντανούς στην ψυχή σας.
Σας ευχαριστώ

Αρχή φόρμας