ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΑΜΑΛΑΣ

Αναμνήσεις από την προσωπικότητα και το ήθος του ως δάσκαλου και ανθρώπου

Το πέρασμα της ζωής είναι σημαδεμένο και διάστικτο από τις συνθήκες και  επιρροές που άφησαν οι άνθρωποι που γνωρίσαμε λίγο η πολύ…. γονείς παππούδες γιαγιάδες φίλοι συγγενείς  αλλά πάνω απ’ όλα οι ΔΑΣΚΑΛΟΙ

Κι οι δάσκαλοι οι σπουδαίοι ...  είτε λίγο χρόνο τους συναντήσεις στη ζωή ...  είτε πολύ αφήνουν τα ίχνη τους έντονα  στον ζωγραφικό πίνακα του χαρακτήρα μας και των ιδεών μας …

Κι έρχονται κάπου - κάπου στιγμές που νοιώθεις την ανάγκη  να αρμέξεις την μνήμη σου και να κάνεις έναν μικρό η μεγαλύτερο απολογισμό μνήμης για κάποιον από τους δασκάλους σου  ξεχρεώνοντας ένα χρέος τιμής και μνήμης προς αυτόν

Και αυτό όσο μπόρεσα  πιο διακριτικά προσπάθησα να κάνω για έναν από τους δασκάλους που με επηρέασε με τη σοφία του αλλά και με τη στάση της ζωής του

                                                                                              Τον ΑΝΤΩΝΗ ΔΑΜΑΛΑ

Στα γυμνασιακά μου χρόνια γνώρισα τον Αντώνη Δαμαλά. τέλος  της δεκαετίας του 60

Τότε ερχόταν στα κάτω Καρδάμυλα και δίδασκε αγγλικά μαζί με την αδελφή του Αναστασία

Ήταν μειλίχιος άνθρωπος επικεντρωμένος στην αποστολή του… .

Κανενός είδους διασκορπισμός η σπατάλη στα λόγια του…. Εκτός από μια διακριτική  ευγένεια που ήταν άμεσα ευδιάκριτη και διάχυτη στην όλη συμπεριφορά του….                                                             

Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή μαζί του ….

Πέρασαν τα χρόνια και το 1972 μαθητής εγώ πλέον στη σχολή μηχανικών Χίου είχα καθηγητή αγγλικών τον αείμνηστο Νίκο Γιαλούρη

Ήταν φθινόπωρο και ο Νίκος Γιαλούρης  επρόκειτο να ταξιδέψει για προσωπικούς λόγους στην Αγγλία  για λίγους μήνες οπότε έπρεπε την θέση του να την καλύψει ένας άλλος καθηγητής των αγγλικών …

Και έτσι έγινε …

Ένα  βροχερό πρωινό την  πρώτη ώρα των μαθημάτων  

είχαμε αγγλικά … Ο αρχηγός της τάξης σύμφωνα με τον κανονισμό της σχολής  ήταν στην πόρτα της αίθουσας και περιμένοντας  τον καθηγητή των αγγλικών …

 << Εγέρθητι !!!>> ακούστηκε  η φωνή του και μπήκε στην τάξη ο νέος καθηγητής  που  αντικατέστησε προσωρινά τον Νίκο Γιαλούρη

Όλοι μας εστιάσαμε το βλέμμα μας στον νεοφερμένο καθηγητή και προσπαθούσαμε να τον ψυχολογήσουμε

Εγώ αμέσως αναγνώρισα  τον καθηγητή που μας φρόντιζε πριν χρόνια στα Καρδάμυλα ..

 

Από την πρώτη κιόλας στιγμή καταλάβαμε πως ήταν ασύμβατος με στρατιωτικά παραγγέλματα τύπου <<εγέρθητι>> γιατί μας παρότρυνε βιαστικά αλλά και με ιδιαίτερη νηφαλιότητα και ήρεμο χαμόγελο να καθίσουμε ….

Κάθισε με σιγουριά στην έδρα και μας κοίταξε για αρκετές στιγμές αμίλητος αλλά και διακριτικά χαμογελαστός ….Και μέσα στην απόλυτη ησυχία  ακούστηκε μια ήρεμη γλυκιά πράα φωνή  …

Λέγομαι Αντώνης Δαμαλάς … είμαι Χιώτης  και θα είμαι ο καθηγητής σας στα αγγλικά για λίγους μήνες μέχρι να επιστρέψει ο κύριος Γιαλούρης.

Μετά άρχισε μια ήσυχη συζήτηση αναγνωριστική πάνω σε θέματα γενικά περί γλώσσας  κατ’ αρχήν με χειροπιαστές προσεγγίσεις για το πολιτιστικό περιεχόμενο μιας γλώσσας,  το ιδιωματικό αλλά και την ρευστότητα της … καθώς όπως είναι ζωντανός οργανισμός … πλάθεται και εξελίσσεται …

Τότε άκουσα την ρήση που έλεγε, … ότι ο πλούτος μιας ξένης γλώσσας κατακτιέται καλύτερα όσο καλύτερα κατέχει κάνεις τον πλούτο της μητρικής του γλώσσας

Συγκεκριμένα είπε << Όσο πιο καλά ελληνικά ξέρεις τόσο πιο καλά αγγλικά μπορείς  μάθεις >>

Και συμπλήρωσε .. <<Ένας νέος   παράλληλα με την μητρική του γλώσσα,  καλό είναι να μαθαίνει μόνο μια ξένη γλώσσα. ……  και όταν ωριμάσει μετά τα 22 του χρόνια να καταπιαστεί και με δεύτερη η και τρίτη ξένη γλώσσα ανάλογα με το ταλέντο του…>>

Θεωρούσε μάλιστα παιδαγωγικό ατόπημα το ξεκίνημα μάθησης πολλών ξένων γλωσσών από μικρή ηλικία …

Ακολούθησε μια εξαιρετική ανάλυση  της διαμόρφωσης των ιδιωματικών στοιχείων στην τεχνική γλώσσα και ορολογία. …  Και αυτό  για μας τους μέλλοντες τότε αξιωματικούς μηχανικούς  είχε καθοριστική αξία και σημασία …

Τα παραδείγματα που ανέφερε ήταν απλά και εξόχως κατατοπιστικά … Κυρίως τον ενδιέφερε  να αναπτύξουμε την δεξιότητα να αξιοποιούμε ότι έχουμε κατακτήσει από την ξένη γλώσσα που μαθαίναμε …Για πρώτη φορά ακούσαμε ερμηνεία μιας λέξης στα αγγλοαγγλικά και μας υπέδειξε την χρήση όσο μπορούμε λεξικών που ερμηνεύουν και αναλύουν τις άγνωστες λέξεις στα αγγλικά …

Κάτι πολύ ωραίο και εξαιρετικά ελκυστικό  στην διδασκαλία του ήταν οι ετυμολογικές προσεγγίσεις λέξεων που του έδιναν αφορμή να μας ταξιδεύει κάθε τόσο  στην ιστορία στην λαογραφία στα έθιμα και στα σύμβολα άλλων εποχών …  οικόσημα χιώτικα και μη  ονόματα ευγενών οικογενειών …. κ.λ.π.

Και δεν ήταν λίγες οι φορές που αυτές οι επεξηγήσεις και αναλύσεις κατέληγαν και σε πολύ γοητευτικές ιστορίες που μας καθήλωναν ακόμα και τους πιο αδιάφορους για το μάθημα  και μας κρατούσαν με αυτιά τεντωμένα  και μάτια ανοικτά

Πραγματικά όταν μιλούσε δεν ακούγονταν  κιχ …

Σπάνια τον διέκοπτε κάποιος για κάποια απορία γιατί η συνακολουθία του λόγου του ήταν συνεπέστατη.  …..   

και καθώς η φωνή του ήταν ήρεμη και χαμηλή είχαμε όλοι τεντωμένα τα αυτιά  για να τον ακούμε …

Ο Αντώνης Δαμαλάς πράγματι  είχε έναν τρόπο  σαν δάσκαλος να αποτελεί το απόλυτο σημείο αναφοράς μέσα στην τάξη του  Και αυτό το πετύχαινε καθαρά με την ακτινοβολία της προσωπικότητας του και του λόγου του …

Με λίγα λόγια περιέγραψα τις διδασκαλικές πρακτικές αλλά και την γοητευτική χαρισματική προσωπικότητα του δάσκαλου Αντώνη Δαμαλά παρόλο που ήταν μόλις λίγοι μήνες  η περίοδος μαθητείας  μαζί του … Αλλά ειλικρινά αυτή την περίοδο την θυμάμαι σαν να ήταν χθες ….

Πολλές από τις ρήσεις του αλλά και τις απόψεις του καθώς μέσα στον χρόνο ωρίμασαν μέσα μου και αφομοιώθηκαν τις  υιοθέτησα  και τις κρατώ ακόμη

και  πιστεύω το ίδιο έχουν κάνει και πολλοί συμμαθητές μου.

Αλλά δεν σταμάτησαν εδώ οι εκπλήξεις καθώς συμπτωματικά μάθαμε ότι ο Αντώνης Δαμαλάς ήταν πανεπιστημιακός Δάσκαλος και είχε κληθεί  να διδάξει σε ανώτατο πανεπιστημιακό ίδρυμα  νομίζω στην ανώτατη εμπορική αν θυμάμαι καλά …

Μετά το πέρας της αποστολής του ο Αντώνης Δαμαλάς

έφυγε από το χιώτικο περιβάλλον τουλάχιστο αυτό που ήταν σχετικό με εμάς τους μαθητές της σχολής … 

Αλλά  ήταν τυχερό να τον ξανασυναντήσω  μετά από πολλά χρόνια σε περιβάλλον κοινών φίλων  αρκετές φορές  …

Στην παρέα ήταν πολλοί γνωστοί και επιφανείς Χιώτες ανάμεσα τους και ο Νίκος Γιαλούρης. Η παρουσία του και η συμπεριφορά του σε αυτές τις συνάξεις ήταν 

εξαιρετικά χαμηλών τόνων σχεδόν απαρατήρητη.

Ήταν το τελείως αντίθετο από την εκρηκτική προσωπικότητα τού Νίκου Γιαλούρη … ήταν μία ισορροπία των αντιθέσεων … Όταν συνομιλούσαν, …  ο εκρηκτικός και εν πολλοίς δηκτικός λόγος του Γιαλούρη έσβηνε διακριτικά  από τον ήρεμο και στέρεο λόγο του Αντώνη Δαμαλά και η συζήτηση κατέληγε  σε χαμόγελα αμοιβαίας αποδοχής.

Το Βιολί του Αείμνηστου Αντ. Δαμαλά  εκτεθειμένο σε προθήκη του ομώνυμου Ιδρύματος.

Μερικές φορές εμφανιζόταν στις συντροφιές κρατώντας ανά χείρας το βιολί του … Αλλά για να παίξει,..  όντας πολύ διακριτικός, .. έπρεπε να είναι σίγουρος για την αποδοχή της παρέας να τον ακούσει

Επειδή έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε, .. δεν θυμάμαι συγκεκριμένα το ρεπερτόριο του. Όμως θυμάμαι το ήθος και το ύφος του παιξίματος του

Έπαιζε συνήθως μικρά κομμάτια ιταλικές καντσονέτες και επειδή σε αυτό το είδος και ο Γιαλούρης και εγώ ήμασταν απαίδευτοι δεν τον συνοδεύαμε με τις κιθάρες

Αντίθετα εκείνος όταν παίζαμε τραγούδια του Χατζιδάκι  του Ξαρχάκου Θεοδωράκη και άλλων  μας συνόδευε με το βιολί κάνοντας πολύ ωραία γεμίσματα με εξαιρετική μουσική οικονομία,… καθώς και ωραίους και εύστοχους αυτοσχεδιασμούς πάνω στα μουσικά θέματα …

Μετά από κάθε μουσική … σχεδόν πάντα ακολουθούσε συζήτηση με ξεχωριστές αναζητήσεις  τις οποίες ο Αντώνης Δαμαλάς παρακολουθούσε προσεκτικά με ελάχιστες παρεμβάσεις  … κι όταν η συζήτηση πήγαινε να σταματήσει η να καταλήξει σε ένα αλύτρωτο η ατελεσφόρητο συμπέρασμα  … πάντοτε έπαιρνε ήρεμα και σταθερά τον λόγο χαμογελαστός και την αποκαθιστούσε  με έναν τρόπο που δεν τραυμάτιζε τις διαφορετικές απόψεις αλλά συνήθως επικρατούσε … των αδιεξόδων …..

Μια φορά μάλιστα  σε μια σπαρταριστή συζήτηση κοινωνικής κριτικής με τον Νίκο Γιαλουρη για τον κατινισμό  τις ΚΑΤΙΝΕΣ … και τις μαντάμ μουσούδες …

το τελεσίδικο συμπέρασμα  του Γιαλουρη ήταν πως εντέλει οι κατίνες θα καταστρέψουν τον κόσμο κι η ανθρώπινη βλακεία δεν αναχαιτίζεται …

Οπότε λαμβάνει το λόγο ο Αντώνης Δαμαλάς  και λέει ήρεμα σταθερά και γλυκά …

<< Νίκο μου ……….Όλοι οι άνθρωποι είμαστε  μια απέραντη συνάρτηση αλληλοκαθορισμού

Για να ορίσουμε την έννοια για παράδειγμα ΚΑΛΟΣ χρειάζονται να υπάρχουν απαραίτητα οι έννοιες ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ   και   ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ

Άρα όλοι χρειαζόμαστε επί ίσοις όροις  και οι χειρότεροι και οι καλοί και οι καλύτεροι σε αυτή τη ζωή>>

Μανώλης Φύσσας